STOLAC

STOLAC

Istorijsko područje – Stari grad Stolac proglašeno je 2003. godine nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine

Stari grad Stolac

Stari grad Stolac smješten je na uzvišenju iznad današnjeg središta
Stoca i predstavlja odbrambeni objekat koji po svojoj veličini spada u
red najvećih bosanskohercegovačkih gradova. U XVII vijeku grad je imao
13 kula i bio je najbolje utvrđen grad u Hercegovini.
Stari grad je smješten na kupastom krečnjačkom brdu, u narodu
poznatom kao Veli-dedino brdo, čija zapadna padina prema mahali Zagrad
nosi naziv Šetnica, sjeverna prema današnjem središtu grada naziva se
Carinska strana, a istočna padina prema mahali Uzinovići nosi naziv
Križevac.
Stari grad se nalazi na lijevoj obali Bregave, iznad Stoca, odakle
se pruža pogled na naselje, plodno Vidovo polje, rijeku Bregavu i
okolna brda: Hrgud na sjeveru, Komanje brdo na istoku, Ošaniće na
zapadu i uzvišenje Bašnik na jugu, na kraju Vidovog polja.
Nacionalni spomenik sastoji se od donjeg grada, gornjeg grada,
središnjeg platoa sa gradnjom iz razdoblja austrougarske uprave,
pristupnog puta uz Veli-dedino brdo u ukupnoj duljini od 1200 m
udaljenosti od donje kapije sve do gornje kapije, kao i dijela brda
ispod bedema.
Stari grad zauzima površinu od 20.503 m2. Zaštićen je lancem kamenih
kula i bedema, koji su debeli oko 2 m, a izvedeni su od tesanih blokova
kamena krečnjaka. Pored kula, grad ima i 10 cisterni (čatrnje) za vodu,
magacin za brašno, objekte za stanovanje i džamiju. Džamija je stradala
1906. godine i nikada nije obnovljena, ali su njeni ostaci vidljivi i
danas.
HISTORIJA
Stari grad Stolac

Imena Stolac i Vidoški se od pojavljivanja u istorijskim izvorima
stalno isprepliću. Oba su ostala u upotrebi skoro do kraja XIX vijeka
Pretpostavlja se da se u praistorijsko doba život odvijao na
sjeverozapadnom dijelu utvrđenja prema Podgradu, u dijelu brda koji se
naziva Šetnica. Kasnoantičke supstrukcije otkrivene su na sjevernoj
strani grada (kule I – IV). Na mjestu današnjeg grada Stoca bio je
antički municipijum Diluntum sa nalazima od I – IV vijeka n.e. i
utvrđenjem iz kasnoantičkog perioda. U srednjem vijeku područje grada
Stoca pripadalo je župi Vidoši. Vidovo polje javlja se 1417. godine u
latinskom prevodu “Planum Sancti Viti. Prvi siguran podatak o Stocu u
srednjem vijeku je iz XV vijeka, tj. 1420. godine “Loco dicto Stolac” u
vezi sa nekom pljačkom trgovaca, a ponovo se javlja par godina kasnije
1436. godine.
Stari grad Stolac

Arheološkim radovima 1976. godine nisu otkriveni jasni ostaci
srednjovjekovnog grada, ali se pretpostavlja da su prekriveni gradnjom
utvrđenja iz doba austrougarske uprave. Stolac je postao dio Osmanskog
sultanata, nakon osvajanja 13. juna 1465. godine, ali ne postoje
sigurni podaci da je u njemu držana posada, sve do početka XVIII
vijeka. Poslije Karlovačkog mira 1699. godine grad je popravljen i
proširen i postavljena je uprava na čelu sa dizdarom. Oko 1706. je
osnovana Stolačka kapetanija. Godine 1832. vojska Husein-kapetana
Gradaščevića uzaludno je opsjedala Stolac.
U avgustu 1878. uspostavljena je austrijska uprava. Vojni erar je
temeljito popravio stari grad 1883. godine, a 1888. godine je izgradio
modernu tvrđavu, smještenu iznad one koja je postojala u razdoblju
osmanske uprave.